De (on)zin van zelfhulpboeken tegen het licht gehouden...

"Zelfhulpboeken kunnen er nooit voor zorgen dat iemand slank, machtig, rijk en geliefd wordt. En zélfs als dat zou gebeuren, dan zouden de lezers vast nog even ongelukkig zijn als voor het lezen van dat boek." Een waarheid als een koe, toch? Al zou ook in dit geval een beetje nuance wel op zijn plaats geweest zijn, moet de redactie van De Standaard gedacht hebben. Daarom pakte zij onlangs uit met een artikel waarin naar de (on)zin van zelfhulpboeken werd gepeild.
Psycholoog en onderzoeker Ad Bergsma, die in 2011 promoveerde met een proefschrift over geluk aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en zelf een aantal zelfhulpboeken schreef, maakt in zijn studie 'Do self-help books help?' een onderscheid tussen probleem- en groeigerichte zelfhulpboeken. Zo zouden probleemgerichte boeken in bepaalde gevallen, zoals milde depressie, angst en slaapproblemen, even effectief kunnen zijn als psychotherapie. Over de lezers van zelfhulpboeken wordt vaak smalend gedaan, stelt Bergsma. Toch is ook hier enige voorzichtigheid geboden: vaak gaat het om relatief hooggeschoolde, leeshongerige vrouwen met een bovengemiddelde nieuwsgierigheid. Verder waarschuwt de Nederlander voor de onrealistische verwachtingen die sommige zelfhulpboeken kunnen creëren en vraagt hij zich af of er geen sprake zou kunnen zijn van een placebo-effect. In ieder geval staat of valt veel met de persoonlijkheid van de lezer, aldus de onderzoeker: "Of de boeken écht werken, hangt meer af van de lezer dan van de boeken." Collega-onderzoeker Susan Krauss Whitbourne, professor psychologie aan de University of Massachussetts Amherst, treedt Bergsma hierin bij en stelt dat het moet klikken met een boek, net zoals het moet klikken met een therapeut van vlees en bloed. Volgens haar is het van belang dat de lezer niet klakkeloos alles slikt: "Je moet altijd kritisch staan tegenover het advies van een zelfhulpboek."
Dat laatste kunnen wij alleen maar beamen en speelt ook een rol als we weer eens op zoek gaan naar een aantal zelfhulptitels voor onze collectie. Zo kwamen er de voorbije twee jaar precies een dozijn zelfhulpboeken bij waarvan dit alvast de drie meest opvallende zijn...

Uit recent wetenschappelijk onderzoek kwam naar voren dat stress een alarmsignaal is in de zetel van ons denk- en redeneervermogen: de prefrontale neocortex. Paradoxaal genoeg is deze prefrontale intelligentie weinig bewust. Toch kunnen we, als we onze stress leren herkennen en de boodschap erachter leren begrijpen, een prefrontale manier van denken ontwikkelen die deze stress aanpakt. Een methode gekenmerkt door openheid, relativeringsvermogen, creativiteit, rationaliteit en altruïsme. Aan de hand van concrete voorbeelden en oefeningen illustreren de auteurs van deze hulpgids hoe dit precies in zijn werking gaat. 

Wijzer van stress: beter leven dankzij de neurowetenschappen / J. Fradin, M. Aalberse, L. Gaspar, C. Lefrançois en F. Le Moullec. - Berchem : De Boeck, 2011. - 221 p.

Het veranderen van de manier waarop je naar jezelf kijkt, is de hoofdtoon van deze hulpgids. Als je begrijpt waar je gebrek aan zelfvertrouwen vandaan komt en hoe dit een vicieuze cirkel creëert die belemmert dat je zelfvertrouwen tot ontwikkeling komt, sta je, volgens de auteur van dit boek, al een stuk verder. Het aanvaarden van je talenten en je zwakheden leren relativeren, een zekere mildheid voor jezelf, zorgen voor een objectieve kijk op wie je bent.

Gezond zelfvertrouwen: verbeter je zelfwaardering stap voor stap / M. Fennell. - Amsterdam : Nieuwezijds, 2011. - 255 p.

De Amerikaanse psycholoog Timothy Wilson, deskundige op het gebied van zelfkennis en geluk, beweert in dit zelfhulpboek dat we ons zelfbeeld kunnen verbeteren door zelf ons levensverhaal vorm te geven. De sleutel tot ons geluk ligt verscholen in de manier waarop we het verhaal van ons leven weten bij te sturen, de mogelijkheid om ons eigen verhaal te herschrijven.

De verhalen van ons leven: verander je zelfbeeld en verbeter je bestaan / T. Wilson. - Amsterdam/Antwerpen : Contact, 2011. - 309 p.